Handodo Benin-to tôn (Hymne national)

Hanyiyi

Beninto vilê mi, mi si te

Oo, mi si te ba nyi midesu

Ayi do hinhôn d’ayi ji we

Mi bo fôn.

Akpa nukôntôn

Ên sin hwexonu wê

Yôlô elô ko sô akpakpa

Tôgbo mitôn lê bô ye ko jê godo mê

Lobo kpankôn bo vankan kpo mêhuhu kpan

Bo yi sozo nu bô kanjô kôn nyi ayi bi vanya-vanya.

Hanyiyi

………

Akpa wegô

Xomêsin kpo wangbênu mê jôhôn

Do yinyin wê do (wê)kê lô ji cobô

Beninto vi, ma lin nude o, vo bo go bêlê o

Go bo nu nude ma gba’yi do nu we o

Ado kun no ya so’winya o.

Vê de ji do sôwu bo kpôn asia towe,

Sint(ôn) amamu lô nyin nukundido towe,

Bô vôvô lô finlin we ta e tôgbo towe lê,

Ye ko sinyên sin hwexonu le,

Kokolojônô ka na jide we dô o dôku a na wa mô dodo.

Nu kpaca mê nu e ma si su caxoxoo a ô, e nô gbô bo ze alô do gba !!!

Vodun-gblamê ee wa yi e ô, o Dada zinkpo daxo we kpo Hênugan têmêtêmê kpo gudo yetôn lê kpo zun zônlin do Agbomê toxomê. Anyi !!!

E xa gbêtô yi degbawe mô (gbetô 8000 !). Zônlin-zunzun ô, e dô ye zun bo do ze azô kpo linlin Togan-Benin-totôn, Medaxo Yayi Boni tôn, do aga.

“Togba ô wê nyi dô Hênu gba a !” Mi yi gbe dô Yovo wa gba to mitôn, amô mi desu ma gba Hênmitôn lê o.

E ko ma mi. Azômêvi, Kplônyijibôalavôvi lê, azôwatô têmêtêmê lê kpo nô zun zônlin têgbê do tomitôn mê. Amô Dada lê tôn ô, nukôntôn die se wê un de e ! Etê ka kan Dada kpo Hênugan kpan do zonlin-zunzun mê ? Atê ka zôn bô Dada kpo Hênugan kpan na do zônlin zun wê ? Nu de nô han mi do Benin tomê an.

Nu e mi na filin ô wê nyi dô, mê e sin azinkpo ji wê mi de wê mi na nô kpôn, bo na nô si. Mê e nyi Daa e wê e nô kpôn a, azinkpo e ji wê e sô ê do e wê e nô kpôn. Azinkpo daxo-daxo we e do zônlin zun wê lê ô, Dada Gbêhanzin abi Dada Agoli-agbo kpan sin azinkpo jijin wê ye de a ? Toxodidô abi ajoxodidô wê na zôn bô Dada Gbêhanzin kpo Dada Agoli-agbo kpo na wa do zônlinzun wê gbôn toxomê toxomê abi aliji aliji a ? Dada zinkpo ô nu sisi tawun wê, e ma ze do da ayihun o. Do taji ô, mi do na filin dô gbôn Dada Gbêhanzin kpo Dada Agoli-agbo kpo ji ô, Agbomê sin Dada lê bi kaka yi jê Hwegbaja ji sin wi wê do tanu ye. Aniwu ka wê tawun ? Mêde na dô akwê. E ma kpôn do akwê wu bo sa hênu o ! Nu e Dada Gbêhanzin gbê ô die do jijê wê e.

Dada lê na ko do azô kpo linlin Togan Yayi Boni tôn, na ze do aga wê ô, ye hên ô, ye na sê Hênuvi ye tôn lê do fê. Mede sô konyigbe zô tawun wê Awênô mitôn wa tawun. Nu e kpaca mi tawun wê nyi dô, mêde ka sô de bo na gbê nu ye a ka wê a ?

Amô Dada kpo Hênugan mitôn lê kpan, mi vê kênkênlên bo gbô !

Madonyi

Fêzan (Dee e nô lên azan do Fôngbe mê e do Dada lê hwenu)

Geraud wê wlan do azangagbe 14 zofinkplôsun 2007

(Madonyi wê timê do Fôngbe mê)

Xwe-yôyô-gbe-jijê, tômê-aga yiyi, ajô abi azôxô yôyô hun-hun, nuwiwa, asi abi asu-dida, ninô kelewunmê kpowun ô, Azan sisô nu nuwiwa daxo do gbêmê nô nyi nu yaya a. E ma kan Fa ô, e kôn no xwedo fêzan.

Azanlinlên kpo suntintôn kpo ô, wê nô xa Fê dejê degudo. Fê dokpo ô, azan tênê wê deme, bêsin Mêjô ji sô yi jê Fa ji. Azan tênê lê sôgbe xa hwenu alôkpade lê do gbêmê, bô dokpodokpo yetôn do nuwiwa kpo jêlê ye tôn kpo. Tito Fêzan lê tôn kpo tinmê yetôn kpan die :

1. Mêjô : Gbêtôlê sin jigbezan wê, fie bê gbê sin e, azan nukôntôn do sunzanmê. Azan e jê xa tawun bô e hên ô e na wa abi e na bê nu daxo debu ô nê. Nu Mêjô-zan lê jê do nyônuzangbe hun, nyinyôn tôn lê zu kwinkwimakwin.
2. Mêku : Mêku nyi kuku gbêtô lê tôn. Azan wegô do sunzanmê. Azan nyanyan dokpo wê. E do na nô sô azan e nê a. Amô, e hên ô, e na dime abi e hên ô e na wa ciônu do azan tôn gbe.
3. Vodun: azan mimê, vodun zan wê, azan atôngô ô wê. E nô dô le azan e gbe wê mêkuku lê nô huzu yêhwe abi vodun ô wê. Azan dagbe tawun wê. E nyôn tawun bô e hên ô e na bê nuwiwa abi dêxido do vodungbe.
4. Azôn: lamê ma nô ganji, azôn zangbe wê (azan ênêgô). Azan nyanyan wê. Mêkuku lê dee huzu yêhwe lê ô, ye hên ô ye na wa do ya nu mê do fi ye ko nô do gbezan ye tôn mê lê, bo na dôn azôn wa, kpo nu nyanyan têmêtêmê kpo.
5. Vô: vô sisa zangbe wê (azan atôôngô ô). Vô wê e nô sa bo nô nyan nyanlando kpo nuxamê kpo. Azan dagbe wê.
6. Hwê: hwêdido abi hwêgbigbo zangbe wê. Vô e sa wa yi e ô, nô biyô hwêgbigbo, tagba, dêsôdodêmê hên ô e na wa. Azan nyanyan wê.
7. Bo: Hwê zangbe ô wê nô zôn (Azan tênwegô). Mê e do nu dôn wê lê hên ô ye na wa “bo” bo na whênlên yede lê gan abi bo na wa nyanyan nu kênto yetôn lê.
8. Hên abi fo: Hên abi fo zangbe wê. Mê e wa “bo” (“bo” nyanyan do taji) ô, no jê “fo” mê abi “hên” mê do azan elô gbe. E nyôn nu e na bê nu taji wiwa do azan elô gbe a.
9. Fa: azan tênêgô kpo azan gudogudo tôn do sunzan lê mê. Azan e gbe wê e nô kan “Fa” bo na môdo nu nu e do mê gbo wê lê. Azan dagbe wê.

Fêzan nyi xêlê de e mi mô din lê kêdê a. Amô e do na kpôn timê azan lê dokpo-dokpo tôn bo na tunwun nu e hên ô, e na bolo lê. Mi do na filin dô sun (sunvi) wê e nô xwedo. Timê tôn wê nyi dô, sun yôyô dokpo tôn ô, Fê yôyô devo wê nô bê gbôn Mêjô sin azan ji, e na tê do azan debu gbe ô, e nô bê Fê yôyô devo. Do xêlê mê ô, mi mô Vodun do 18 Alunsun 2007 gbe, bô azan e jê finên ô (19 Alunsun) do na nyi Azôn, amô Mêjô wê mi mô do 19 Alunsun 2007 sin azangbe ô, sun yôyô devo wa ji.

Azan linlên Fêzan tôn ô, mêxo-mêxo mitôn lê wê ko kpôn sun titôn kpo nu e nô jê lê kpo kaka sin xwe maxa-maxa die, bo sô do dee mi wa mô do e.

Mêdelê tin bo môdonu Fêzan xixa ô tawun, bo nô de wematôn tôn xwewu-xwewu bo nô sa di Yovo sin azanlênwema dôhun. Azan ee nyô kpo ee manyôn kpo lê nô deji....

Nu mi na dô Fêzan xo elô ô fo ô, mi na filin mi dô, Fôngbe ô, Benin to sin gbe daxo dokpo wê. Fôngbe mê ô, e nô ma xwe do “sun”-mê (Yovo Falansê dô “mois”), suntitôn dô wê e de, bô gbêjêzan nô nyi “Vodungbe” (Yovo Falansê dô “dimanche”).

mercredi 14 février 2007

Le « Fê Zan » ou le calendrier lunaire.

http://blog.sudhorizon.org/post/2007/02/14/Le-Fe-Zan-ou-le-calendrier-lunaire